Het ritme van sociale angst:
de onzichtbare dans van je hart
Door Ruya
5-15-2023
Sociale angst staat bekend als een overweldigende angst voor sociale situaties en negatieve beoordelingen. Maar wist je dat het ritme van ons hart mogelijk een sleutel is tot het begrijpen ervan?
Maandagochtend, je bent je aan het klaarmaken voor een belangrijk sollicitatiegesprek. Je glijdt in je nette kleding, neemt je indrukwekkende cv in je hand en je betreedt het imposante gebouw. Terwijl de lift dichter bij de vijfde verdieping komt voel je je hartslag versnellen. Sociale interacties zijn altijd al een bron van angst voor je geweest, maar wat je niet wist, is dat de snelle klopping van je hart ook een bijzondere band heeft met je angstgevoelens. In de afgelopen jaren hebben onderzoekers een boeiende relatie ontdekt tussen hartritme en sociale angst. Maar wat is het precies en wat voor relatie is het?
Een evenwichtig hart is een onregelmatig hart
Het ritme van je hart wordt bepaald door de “hartslagvariabiliteit”. In andere woorden, het verschil in tijd tussen twee opeenvolgende hartslagen (zie afbeelding 1). In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, klopt een gezond hart niet als een metronoom perfect synchroon. Juist vertoont het hart kleine onregelmatigheden in het ritme. De hartslagvariabiliteit weerspiegelt namelijk de interactie tussen ons sympathische en parasympathische zenuwstelsel. Het sympathische zenuwstelsel activeert ons vecht-of-vluchtmechanisme (snelle hartslag), terwijl het parasympathische zenuwstelsel ons ontspant en herstelt (langzame hartslag). Dus de hartslagvariabiliteit zorgt ervoor dat je lichaam klaar staat om snel te reageren op stressvolle situaties (sympathisch) maar daarna ook weer snel terug te springen om te ontspannen en bij te komen (parasympathisch).
Afbeelding 1. De hartslagvariabiliteit is het verschil in tijd tussen hartslagen (754 ms, 828 ms. etc.)
Een eindeloze cirkel van angst
Onderzoek heeft aangetoond dat mensen met sociale angst over het algemeen een lagere hartslagvariabiliteit hebben. Een lage hartslagvariabiliteit wijst erop dat het evenwicht tussen ons sympathische en parasympathische zenuwstelsel verstoord is, waardoor het stress systeem eigenlijk voortdurent actief blijft. Dus bij mensen met sociale angst blijft het stress systeem langer en vaker actief, vooral in situaties waar hun angst naar boven komt. Hierdoor zijn ze in sociale situaties erg alert en gespannen. Het feit dat het stress systeem langer en vaker actief blijft, maakt het erg moeilijk om te ontspannen tijdens deze situaties, wat de angst alleen maar verergert. Hier ontstaat dus een vicieuze cirkel: de angst versnelt je hartslag (stressreactie), maar tegelijkertijd houdt de snelle hartslag de angst in stand (“Mijn hart gaat tekeer, ik hou het niet meer”).
Geest EN lichaam
Deze bevindingen werpen nieuw licht op de onderliggende mechanismen van sociale angst en dagen het idee uit dat het slechts een probleem van je geest is. Je zou nu kunnen denken, “Nou, mijn hartslag werkt niet mee, daar heb ik geen controle over.” Maar gelukkig hoeft dat niet per se de realiteit te zijn. Nu we weten dat sociale angst ook een lichamelijk aspect heeft, kunnen we er veel van leren en alternatieve behandelingen verkennen om de stressreactie te verminderen. Er zijn technieken gericht op het verbeteren van de hartslagvariabiliteit, zoals mindfulness-meditatie, ademhalingsoefeningen en biofeedbacktraining, die veelbelovende resultaten hebben laten zien bij het verminderen van symptomen van angst. Deze technieken helpen het zenuwstelsel te reguleren en bevorderen het evenwicht tussen sympathische en parasympatische activiteit. Hoewel er al veelbelovend onderzoek is gedaan naar deze benaderingen, is er nog niet veel specifiek onderzoek gedaan naar hun effect bij sociale angst. Dit is dan ook één van de hoofddoelen binnen mijn PhD traject waarin ik onderzoek of we met behulp van ademhalingstechnieken adolescenten met sociale angst kunnen leren om te gaan met stress.
Je hart als danspartner
Hartslagvariabiliteit fungeert als een brug tussen onze emotionele ervaringen en onze lichamelijke reacties. Het verband tussen hartslagvariabiliteit en sociale angst benadrukt het belang van zowel geest als lichaam in ons begrip en de behandeling van angst problematiek. Door deze kennis toe te passen, kunnen we mensen met sociale angst helpen om hun angsten te overwinnen. Wil je op de hoogte blijven van de bevindingen uit mijn PhD traject, hou dan onze blog in de gaten voor toekomstige posts.
Heb je vragen?
In de tussentijd, als je je zelf herkent in het verhaal en vragen hebt, aarzel dan niet om ons een mailtje te sturen.